EKONOMİ
3.200.000’lik Moğolistan nüfusunun %80’nini Halha Moğolları, %8’ini diğer Moğollar, %5’ini Kazaklar, kalanını Tuvalar gibi diğer Türk halkları, Ruslar ve Çinliler meydana getirir.
| Devletin Adı | Moğolistan |
| Başkenti | Ulan Bator |
| Yönetim Biçimi | Parlamenter Demokrasi |
| Dini |
Budist (%90), Müslüman (%6), Şaman ve Hıristiyan (%4) |
| Para Birimi | Tugrug (MNT) |
| Yüzölçümü | 1.565.500 km2 |
| Nüfus | 3.200.000 |
| Kadın | 1.646.943 |
| Erkek | 1.553.057 |
| Mesai saatleri ve günleri | Pazartesi-Cuma 9:00-18:00 |
| Büyük kentler | Ulan Bator |
| Türkiye ile saat farkı |
+5 saat (yaz saati uygulaması olduğunda) +6 saat (normal zamanlarda) |
| Haftalık çalışma saati | 40 saat (ortalama) |
| Resmi tatil günleri |
1 Ocak Yılbaşı Beyaz Ay Bayramı 8 Mart Uluslararası Kadınlar Günü 1 Haziran Anne ve Çocuk Bayramı 11-13 Temmuz Milli Bayram Naadam 26 Kasım Bağımsızlık Günü |
| Uluslararası Telefon Kodu | +976 |
Sosyal Göstergeler
| 2011 | |
| Ortalama Ömür | 68,32 |
| Kadın | 64,68 |
| Erkek | 73,76 |
| Doğum oranı (sayısı) | %2,51-(69.853) |
| Ölüm oranı (sayısı), toplam | %0,69-(19.155) |
| Bebek ölüm oranı (sayısı) | %1,65-(1.152) |
| Gebelikte ölüm sayısı (Ulan Bator) | 34 (15) |
| Evlilik oranı (sayısı) | %0,43-(11.869) |
| Boşanma oranı (sayısı) | %0,12-(3.222) |
| Hane Sayısı | 759.900 |
| Şehirlerde | 483.600 |
| Kırsalda | 276.300 |
| Okuma Yazma Oranı (%) | 97.6 |
| Yüksek Öğretim Okul Sayısı | 172 |
| Kamu | 64 |
| Özel | 108 |
| Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı | 221.800 |
| Kamu | 141.300 |
| Özel | 79.200 |
| Yurt Dışında Okuyan Öğrenci Sayısı | 900 |
| Eğitim Harcamaları / Bütçe (%) | 13,3 |
| İnternet Kullanıcısı | 457.600 |
Temel Ekonomik Göstergeleri
| 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | |
| Nüfus (Bin) | 2.666,0 | 2.716,3 | 2.761,0 | 2.811,6 |
| Nüfus Artışı (Binde) | 18,3 | 19,4 | 16,4 | 18,9 |
| Hane Sayısı (Bin) | 677,8 | 716,5 | 742,3 | 759,9 |
| Öğrenci Sayısı (Bin) | 735,3 | 736,8 | 732,0 | 729,6 |
| Ekonomik Faaliyette Bulunan Kişi Sayısı (Bin) | 1.071,5 | 1.137,9 | 1.147,1 | 1.124,7 |
| İstihdam Edilen Kişi Sayısı (Bin) | 1.041,7 | 1.006,3 | 1.033,7 | 1.037,7 |
| Kayıtlı İşsiz Sayısı (Bin) | 29,8 | 38,1 | 38,3 | 57,2 |
| İşsiz Sayısı (Bin) | - | 131,6 | 113,4 | 87,0 |
| İşsizlik Oranı (%) | - | 11,6 | 9,9 | 7,7 |
| GSYİH (Cari Fiyatlarla) (Milyon Dolar) | 5.622,0 | 4.583,5 | 6.205,7 | 8.557,6 |
| GSYİH (2005 Sabit Fiyatlarıyla) (Milyon Dolar) | 3.399,4 | 2.721,8 | 3.070,1 | 3.857,3 |
| GSMH (Cari Fiyatlarla) (Milyon Dolar) | 5.448,8 | 4.387,7 | 5.645,1 | 7.832,4 |
| GSMH (2005 Sabit Fiyatlarıyla) (Milyon Dolar) | 3.294,7 | 2.605,5 | 2.792,8 | 3.530,4 |
| Kişi Başına GSYİH (Cari Fiyatlarla) (Dolar) | 2.127,0 | 1.703,2 | 2.266,0 | 3.071,3 |
| Kişi Başına GSYİH (2005 Sabit Fiyatlarıyla) (Dolar) | 1.286,1 | 1.011,4 | 1.121,0 | 1.384,4 |
| Kişi Başına GSMH (Cari Fiyatlarla) (Dolar) | 2.061,4 | 1.630,4 | 2.061,3 | 2.811,0 |
| Kişi Başına GSMH (2005 Sabit Fiyatlarıyla) (Dolar) | 1.246,5 | 968,2 | 1.019,8 | 1.267,0 |
| Tüketici Fiyatları Artışı (%) | 22,1 | 4,2 | 13,0 | 10,2 |
| Para Arzı M2 (Milyon Dolar) | 1.946,7 | 2.002,9 | 3.451,5 | 5.067,0 |
| ABD Doları Yıllık Ortalama Kuru | 1.166,1 | 1.437,9 | 1.355,9 | 1.265,5 |
| Kamu Gelirleri (Cari Fiyatlarla) (Milyon Dolar) | 1.861,3 | 1.386,7 | 2.302,8 | 3.286,9 |
| Kamu Harcamaları (Cari Fiyatlarla) (Milyon Dolar) | 2.115,5 | 1.625,0 | 2.272,0 | 3.786,6 |
| Bütçe Dengesi (Milyon Dolar) | - 254,2 | - 238,3 | 30,8 | - 499,7 |
| Kamu Gelirlerinin GSYİH'ya Oranı | 33,1 | 30,3 | 37,1 | 38,4 |
| Kamu Harcamalarının GSYİH'ya Oranı | 37,6 | 35,5 | 36,6 | 44,2 |
| Denge | -4,5 | -5,2 | 0,5 | -5,8 |
| Yatırımlar (Cari fiyatlarla) (Milyon Dolar) | 1.530,9 | 1.492,5 | 2 836,3 | 5.172,5 |
| İhracat (Milyon Dolar) | 2.534,5 | 1.885,4 | 2.908,5 | 4.817,5 |
| İthalat (Milyon Dolar) | 3.244,5 | 2.137,7 | 3.200,1 | 6.598,4 |
| Dış Ticaret Dengesi (Milyon Dolar) | - 710,0 | - 252,3 | - 291,6 | -1.780,9 |
| Gayri Safi Sanayi Üretimi (2005 Sabit Fiyatlarıyla) (Milyon Dolar) | 1.563,7 | 1.226,3 | 1.429,9 | 1.680,2 |
| Madencilik | 888,7 | 736,6 | 860,0 | 1 009,1 |
| İmalat Sanayi | 493,1 | 339,5 | 401,4 | 480,1 |
| Elektrik,Termal Enerji ve Su | 181,9 | 150,1 | 168,4 | 190,9 |
| Hanehalkı Aylık Ortalama Geliri (Cari fiyat.) (Dolar) | 311,8 | 279,9 | 330,4 | 453,1 |
| Hanehalkı Aylık Ortalama Gideri (Cari fiyat.) (Dolar) | 315,1 | 304,3 | 332,0 | 456,2 |
| Hayvan Stoku (Bin Baş) | 43.288,5 | 44.023,9 | 32.729,5 | 36.355,8 |
| Hububat Üretimi (Bin Ton) | 212,9 | 391,7 | 355,1 | 446,1 |
| Patates Üretimi (Bin Ton) | 134,8 | 151,2 | 168,0 | 201,6 |
| Sebze Üretimi (Bin Ton) | 78,6 | 78,0 | 82,3 | 99,0 |
| İnşaat, Onarım, Bakım İşleri (Cari Fiyatlarla) (Milyon Dolar) | 435,8 | 290,7 | 341,5 | 588,7 |
| Navlun Miktarı (Milyon Ton) | 23,9 | 24,7 | 29,4 | 44,1 |
| Yolcu Miktarı (İki kere sayılmış) (Milyon kişi) | 231,6 | 232,5 | 250,7 | 296,2 |
| Toptan Ticaret (Milyon Dolar) | 399,0 | 279,2 | 696,4 | 853,6 |
| Perakende Ticaret (Milyon Dolar) | 385,5 | 224,4 | 420,2 | 569,0 |
| Kaynak: Moğolistan İstatistik Kurumu, 2011 Yıllık Bülteni | ||||
| Not: Yerel para cinsinden olan değerler ilgili yılın ortalama kurundan ABD Dolarına çevrilmiştir. | ||||
Moğolistan Ekonomisi
Moğolistan ekonomisi 2011 yılında %17,3 büyümüştür. Bu büyüme oranı 2010 yılı büyüme oranının (%6,4) iki katından daha fazladır. Bu oran Moğolistan’ı dünyada ekonomisi en hızlı büyüyen ülkelerden biri konumuna yükseltmiştir.
2011 yılı içinde ekonomik büyümeye en fazla katkı sağlayan sektör bir önceki yıla göre %43 büyüyen toptan ve perakenda satış sektörü olmuştur. %17,3’lük ekonomik büyümeye 4 puan katkı sağlamıştır. Vatandaşlara nakit para desteğini de içeren hükümet harcamalarındaki %56’lık artış ve gelir artışına bağlı tüketim talebi sektördeki büyümenin temelini oluşturmuştur. İhtiyaçlarını karşılayamamış ve tüketim ihtiyacı yüksek olan toplumda ortaya çıkan gelir artışı tüketim talebini artırmıştır. Sektörün gelecek yıllarda da ekonomi içindeki önemini koruması kaçınılmazdır.
Moğolistan ekonomisinin itici gücü olan madencilik sektörü %8,7 ve imalat sektörü %60 büyüyerek ekonomik büyümeye sırasıyla 1,5 ve 1 puanlık katkı sağlamışlardır. Önem taşıyan diğer iki sektör büyümeye sırasıyla 1,6 ve 0,2 puanlık katkı sağlayan ulaştırma ve inşaat sektörü olmuştur.
Moğolistan’ın 2011 yılı fiyatları ve 2005 cari fiyatları ile hesaplanan GSYİH’nın sektörel dağılımı ile ekonomide yaratılan katma değer içinde özel sektörün payı aşağıdaki tablolarda görülmektedir. Kamu payının yüksek olduğu madencilik, enerji ve kamu hizmetleri dışında üretim genel olarak özel sektör tarafından gerçekleştirilmektedir. Maden ve enerji alanında yapılan özel sektör yatırımlarıyla kamu payı o sektörlerde de azalacaktır. Tablolarda 2008 yılı verilerine yer verilmesi, 2008 yılının küresel mali krize bağlı ekonomik daralmanın/küçülmenin yaşandığı 2009 yılından önceki yıl olması ve ekonomik iyileşme sonuçları ve sektörel gelişme görülmek istenmemiştir.)
Tarım ve Hayvancılık
Ekim ayı sonundan Nisan ayıMayıs ayına kadar ağır kış koşulları yaşanmaktadır. Ortalama sıcaklık kış mevsiminde eksi 30-35C derece (en soğuk aylarda sıcaklık geceleri -50C derecenin altına inmektedir), yaz aylarında ise ortalama artı 20C derece (en yüksek sıcaklık 30C dereceye çıkmaktadır) seviyesinde olmaktadır. Kış mevsiminde toprağın 4 metre derinliğe kadar donduğu ifade edilmektedir.
Kışın havaların aşırı soğuk olmasına bağlı olarak kar yağışı da az olmaktadır. Ancak yağan az miktardaki kar donmakta ve havaların ısınmaya başladığı Nisan ayına kadar kalmaktadır. Yağmurlar genellikle Haziran-Temmuz aylarında yağmaktadır.
Tarım için gerekli olan mevsim çok kısadır. Tahıl ekimi Mayıs ayı içerisinde her yıl Hükümet tarafından ilan edilen 15 günlük sürede gerçekleştirilmektedir. Bu sürenin bir iki hafta geçirilmesi halinde ürün alınamaması ihtimalinin çok yüksek olduğu, geciken üreticinin o yıl ekim yapmaktan vaz geçtiği belirtilmektedir.
Moğolistan’da tarım üretimi ürün çeşitliliği, üretim miktarı ve süresi bakımından oldukça sınırlıdır. Et ve tahıl haricinde gıda ürünleri tüketiminin ekseriyeti ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Çoğunluğu buğday olan hububat dışında üretilen başlıca tarım ürünleri patates, lahana, havuç, kuru soğan, sarımsak, salatalık, domates ve kabaktan oluşmaktadır. Moğolistan’da meyve üretimi bulunmamakta olup, başta Çin ve Rusya olmak üzere yurt dışından ithal edilmektedir.
Moğolistan’da modern olmayan az sayıda serada yaz aylarında domates, biber, salatalık, kabak üretilmektedir.
Moğolistan'da kışın uzun ve çok soğuk, yazın ise kısa olması dolayısıyla meyve yetişmemektedir. Bu tür ürünler şirketler ve ekseriyetle şahıslar tarafından Çin'den ve Rusya'dan ithal edilmektedir. Ülkemizden doğrudan ithal edilen herhangi bir taze meyve bulunmamaktadır. Piyasada meyve fiyatları yüksek olup, bazılarının fiyatları aşağıda verilmektedir. Sadece Ağustos ayında 10-15 gün süreyle Çin'den ithal edilen düşük kaliteli taze kayısı piyasada satılmaktadır. Kilosu yaklaşık 5-6 Dolar civarındadır.
Bol yağışlı bir yıl olan 2012 yılında tarım ürünleri hasatının da bol olacağı belirtilmektedir. 480 bin tondan fazla buğday, 310 bin ton patates ve sebze, 40 bin ton hayvan yemi elde edileceği, geçen yıldan kalan buğday ile birlikte 200 bin tona kadar buğdayın Güney Asya ülkelerine ihraç edilebileği yetkililerce söylenmektedir. Geçen yıldan öncesine kadar buğday ihtiyacını ithalatla karşılayan Moğolistan üretim alanalrını artırarak son iki yılda ihracat yapacak düzeye gelmiştir.
Hayvancılık ve Et Üretimi
Moğolistan ekonomisinin geçmişte en önemli, günümüzde madencilik sektöründen sonraki en önemli sektörü hayvancılıktır. 2012 yılı başında yeni doğan 15 milyon baş hayvan birlikte toplm hayvan stokunun 50 milyona ulaştığı yetkililerce belirtilmektedir. Moğolistan’da hayvancılık açık arazi koşullarında ekseriyetle aileler tarafından yapılmaktadır. Besi hayvancılığı ve hayvan çiftlikleri bulunmamaktadır. Moğolları en önemli besin kaynağı et ve hayvansal ürünlerdir. Düşük ve orta gelirli hanelerin gelirlerinin son dönemde artan et fiyatlarınında etkisiyle yaklaşık yarısının et tüketimi için sarf edildiği ifade edilmektedir. Kimyasal kirlenmeye maruz kalmamış organic tarıma uygun geniş ve verimli toprak yapısına rağmen iklim koşulları nedeniyle tarımın olmadığı ülkede Moğollar için etsiz bir yaşam bundan sonra da söz konusu olmayacaktır. Sert kış koşulları bu kültürün oluşmasında temel etken olmuştur. Aileler kışa girerken bahara kadar yetecek et ihtiyaçlarını stoklamaktadır. Et fiyatlarındaki artış enflasyon üzerinde en büyük etkiyi yaratmaktadır.
Yazın ve kışın arazide veya korunaksız ortamlarda kalan yüz binlerce hayvan açlık ve soğuktan telef olmaktadır. Hayvanlar kışın beslenememektedir. 2009-2010 kış mevsiminde -50 C altına inen aşırı soğuklarda 10 milyonun üzerinde hayvan telef olmuştur.
Moğolistan’da senede yaklaşık 8 milyon baş hayvan kesilmekte, 230-250 bin ton et üretilerek iç tüketim talebi karşılanmaktadır. Hayvanların sadece %10’u mezbahalarda kesilmekte, mezbaha ve et işleme fabrikalarında yılda 12 bin ton et işlenmektedir.
Moğolistan’da büyük baş hayvanlarda şap, koyun ve keçilerde soğuk ve yetersiz beslenmeye bağlı olarak deride yara ve delinmeye sebep olan çiçek hastalığı görülmektedir. Dönem dönem hastalığın görüldüğü bölgelerde karantina uygulanmaktadır.
Moğolistan’ın canlı hayvan ihracatı komşu ülkeler Rusya ve Çin’e yapılabilmektedir. Bu ülkeler başka ülkelere ihraç edilmek üzere topraklarından canlı hayvan geçişine müsaade etmemektedirler. Bu nedenle başka ülkelere kara ve demiryolundan et ihracatı mümkün olamamaktadır. İran, Kuveyt, Japonya, G.Kore gibi ülkelere hava yoluyla et ihracatı gerçekleştirilmektedir.
Ülke genelinde 32 mezbaha ve et işleme tesisinden 18’i faal durumdadır ve kapasite kullanım oranı sadece %14’dür. Et işleme sektöründe önemli yatırım ve ihracat potansiyeli bulunmaktadır. Üretim çeşitliliğinin sağlanması bakımından modern tesislerde işlenmiş et üretiminin Moğolistan için önemi her vesileyle vurgulanmaktadır.
Madencilik sektörü
Moğolistan maden zenginlikleri bakımından dünyanın önde gelen ülkelerinden sayılmaktadır. “Kömürün Suudi Arabistanı” olarkta tanımlanmaktadır. Moğolistan genelinde bakır, altın, demir, kömür, molibdenyum, gümüş, çinko, asbest, flüorit, nikel, uranium ve diğer topalm 60-80 farklı maden içiren 8.000 maden rezervinin var olduğundan, 1000 adedinin belirlendiğinden söz edilmektedir. Madenlerin rezerv ve parasal büyüklükleri konusunda çok sayıda farklı değerlendirmeler/tahminler yapılmaktadır. Bazı kaynaklara göre madenlerin toplam değeri 1,3 trilyon Dolar, bazı kaynaklara göre en büyük 10 maden rezervinin değeri 2,7 trilyon Dolar veya daha fazla olabilmektedir. Resmi kaynaklarda bile benzeri farklılıklara sıkça rastlanmaktadır. Moğolistan’da özellikle madencilik alanında bilgi sağanağı yaşanmaktadır.
Moğolistan’ın bir madencilik ülkesidir, maden kaynakları vasıtasıyla kalkınması/zenginleşmesi planlanmaktadır. Dünyanın dev madencilik şirketleri yatırım yapmaktadır. Maden kaynaklarının yarısının yabancı şirketlere ait olduğu belirtilmektedir.
Hükümet tarafından stratejik öneme sahip maden kaynakları olarak belirlenen madenlerin türleri, büyüklükleri ve konumları aşağıda gösterlmektedir. Bunların başında Güneydeki Tavan Tolgoi kömür rezervi, Oyu Tolgoi bakır ve altın rezervi gelmektedir.
Türkiye’nin Pazara Giriş İmkanları
Moğolistan için en önemli sektör Moğolistan’ın kalkınmasının lokomotifi olan madencilik sektörüdür. Dünyanın dev maden şirketleri yatırım yapmakta veya devletin stratejik saydığı rezervlerin yatırım ihalesini kazanmak için kıyasıya mücadele etmektedirler. Ölçekler çok büyük olmakla birlikte çeşitli büyüklüklerde maden rezervleri bulunmaktadır, ancak madencilik sektörünün yüksek risk içerdiği bilinen bir gerçektir. Türk madencilik sektörü şirketlerinin de bugüne kadar Moğolistan’a ilgisi olmamıştır. Sektör dünyadaki ve özellikle en büyük alıcı Çin’deki ekonomik ve siyasal gelişmelerden etkilenmeye çok açıktır.
Diğer önemli bir alan enerji sektörüdür. Moğolistan’ı bir enerji ülkesi/merkezi yapma gayretleri bulunmaktadır. Gobi bölgesinde kömürden ve güneş enerjisinden elektrik üretilmesi, diğer bazı bölgelerde rüzgar santralleri kurulması ve üretilen enerjinin iç talep karşılandıktan sonra Çin’e satılması hedeflenmektedir. Bu alana yatırım yapmak isteyen yabancı şirketlerin temel beklentisini enerji satış fiyatlarının serbestleştirilmesi oluşturmaktadır. Halen iç piyasada ısı ve elektrik satış fiyatı maliyetin altında gerçekleşmektedir. Maden yatırım bölgelerindeki enerji ihtiyacının karşılanması için yap-işlet-devret” modeliyle enerji projeleri planlanmakta ve bazılarının ihalesi yapılmaktadır. Büyük madenlerin yatırımcıları kendi ihtiyacı olan enerjinin üretimine yönelik yatırımları kendileri gerçekleştirmeyi planlamaktadır. Enerji açığı çok yüksektir. Gobi’deki maden yatırımlarının elektrik ihtiyacı Çin’den sağlanmaya çalışılmaktadır. Fiyatlandırma ile ilgili gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra şirketlerimiz açısından enerji üretim yatırımları kazançlı görülmektedir. Ancak, madencilik sektöründeki riskler benzer bu sektör içinde geçerlidir.
Moğolistan aynı zamanda bir hayvancılık ülkesidir ve 50 milyon civarında hayvan stokuna sahiptir. Buna rağmen ülkede et işleme tesisi bulunmamaktadır. Et işleme tesisleri kurularak, ürünlerin dünyaya pazarlanması önem atfedilen ekonomik faaliyetlerden biri olarak görülmektedir.
Yukarıda bahsedilen yatırım alanları dışında Türk şirketlerinin ithalat ülkesi olan Moğolistan’da şirket kurup mağaza açarak ülkemizden başta inşaat malzemeleri, gıda ürünleri, ev tekstili ürünleri, mutfak eşyaları, sağlık gereçleri, iş güvenliği elbise ve ekipmanları olmak üzere her türlü ürünün ticaretini yapmaları mümkün görülmektedir.İki ülke arasında ticari ilişkilerin artması için iş adamlarının karşılıklı ziyaretleri büyük önem taşımaktadır. İki ülke arasındaki uzaklık, nakliye sorunları ve nüfus azlığı gibi faktörlere rağmen, tanıtımla bu husuların aşılması mümkün olabilecektir.
THY’nın Bişkek üzerinden Ulan Bator’a doğrudan seferleri 3 Temmuz 2012 tarihinde başlamış bulunmaktadır. Direk uçak seferleri hizmetinin ülkemiz ihracatının artmasına büyük katkı sağlayacağı aşikardır.
Türkiye ve Moğolistan arasında ithalat ihracat değerleri 2012 yılı (Dolar)
| Fasıl | Fasıl adı | İthalat Dolar | İhracat Dolar |
| 84 | Kazanlar,makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam veparçaları | 5.187.291 | |
| 73 | Demir veya çelikteneşya | 4.954.575 | |
| 85 | Elektrikli makinave cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-vermecihazları;aksam-parça-aksesuarı | 3.935.730 | |
| 17 | Şeker ve şekermamulleri | 2.264.883 | |
| 18 | Kakao ve kakaomüstahzarları | 2.180.102 | |
| 19 | Hububat, un,nişasta veya süt müstahzarları; pastacılık ürünleri | 2.033.309 | |
| 34 | Sabunlar,yüzey-aktif organik maddeler, yıkama-yağlama müstahzarları, mumlar,bakımmüstahzarları, dişçilik müstahzarları | 1.580.799 | |
| 71 | İnciler, kıymetliveya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller; taklit mücevherci eşyası; metalparalar | 1.553.090 | |
| 39 | Plastikler vemamulleri | 1.201.736 | |
| 62 | Örülmemiş giyimeşyası ve aksesuarı | 1.072.989 | |
| 64 | Ayakkabılar,getrler, tozluklar ve benzeri eşya; bunların aksamı | 937.533 | |
| 87 | Motorlu karataşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları;bunların aksam, parça, aksesuarı | 899.436 | |
| 94 | Mobilyalar, yataktakımları; aydınlatma cihazları; reklam lambaları, ışıklı tabelalar vb;prefabrik yapılar | 780.205 | |
| 48 | Kağıt ve karton;kağıt hamurundan, kağıttan veya kartondan eşya | 763.040 | |
| 21 | Yenilen çeşitligıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, mayalar, soslar, diyetmamaları, vb.) | 667.750 | |
| 43 | Kürkler ve taklitkürkler; bunların mamulleri | 428.422 | |
| 68 | Taş, alçı, çimento,amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya | 412.544 | |
| 33 | Uçucu yağlar verezinoitler; parfümeri, kozmetik veya tuvalet müstahzarları | 407.302 | |
| 82 | Adi metallerdenaletler, bıçakcı eşyası ve sofra takımları; adi metallerden bunların aksam veparçaları | 360 | 301.633 |
| 96 | Çeşitli mamul eşya(hijyenik havlu, bebek bezi, kalem, çakmak, fermuar, fırça vb.) | 236.307 | |
| 22 | Meşrubat, alkollüiçkiler ve sirke | 219.695 | |
| 83 | Adi metallerden çeşitlieşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb.) | 198.766 | |
| 76 | Aluminyum vealuminyumdan eşya | 181.822 | |
| 90 | Optik, fotoğraf,sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam,parça ve aksesuarı | 692 | 171.482 |
| 44 | Ağaç ve ahşap eşya;odun kömürü | 170.343 | |
| 61 | Örme giyim eşyasıve aksesuarı | 3.320 | 139.872 |
| 20 | Sebzeler, meyvalar,sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilenmüstahzarlar | 137.295 | |
| 74 | Bakır ve bakırdaneşya | 134.727 | |
| 40 | Kauçuk ve kauçuktaneşya | 89.936 | |
| 42 | Deri-saraciyeeşyası, eyer-koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları vb mahfazalar;hayvan bağırsağından mamul eşya | 76.596 | |
| 25 | Tuz; kükürt;topraklar ve taşlar; alçılar, kireçler ve çimento | 327 | 72.264 |
| 63 | Dokunabilirmaddelerden hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim ve dokunmuş diğer eşya;paçavralar | 3.483 | 71.645 |
| 70 | Cam ve cam eşya | 69.310 | |
| 32 | Debagatte veboyacılıkta kullanılan hülasalar; tanenler; boyalar, pigmentler,vb;vernikler, vb; macunlar; mürekkepler | 66.422 | |
| 15 | Hayvansal ve bitkiselkatı ve sıvı yağlar; yemeklik katı yağlar; hayvansal ve bitkisel mumlar | 57.863 | |
| 30 | Eczacılık ürünleri | 47.394 | |
| 69 | Seramik mamulleri | 44.321 | |
| 72 | Demir ve çelik | 37.473 | |
| 56 | Vatka, keçe vedokunmamış mensucat; özel iplikler; sicim, kordon, ip, halat ve bunlardanmamul eşya | 29.239 | |
| 27 | Mineral yakıtlar,mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenlimaddeler; mineral mumlar | 28.562 | |
| 9 | Kahve, çay,paraguay çayı ve baharat | 27.257 | |
| 38 | Muhtelif kimyasalmaddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşaratöldürücüler, vb.) | 25.423 | |
| 35 | Albüminoidmaddeler; değişikliğe uğramış nişasta esaslı ürünler; tutkallar; enzimler | 22.949 | |
| 28 | Anorganikkimyasallar; kıymetli metal, radyoaktif element, metal ve izotoplarınorganik-anorganik bileşikleri | 19.645 | |
| 54 | Sentetik ve sunifilamentler, şeritler ve benzeri sentetik ve suni dokumaya elverişli maddeler | 15.863 | |
| 58 | Özel dokunmuşmensucat; tufte edilmiş dokunabilir mensucat;dantela;duvar halıları; şeritçive kaytancı eşyası; işlemeler | 15.490 | |
| 52 | Pamuk | 10.176 | |
| 49 | Basılı kitaplar,gazeteler, resimler ve baskı sanayiinin diğer mamulleri; el ve makina yazısımetinler ve planlar | 6.034 | |
| 29 | Organik kimyasalürünler | 3.901 | |
| 93 | Silahlar vemühimmat; bunların aksam, parça ve aksesuarı | 3.590 | |
| 91 | Saatler ve bunlarınaksam ve parçaları | 2.062 | |
| 57 | Halılar ve diğerdokumaya elverişli maddelerden yer kaplamaları | 1.823 | |
| 12 | Yağlı tohum vemeyvalar; muhtelif tane, tohum ve meyvalar;sanayiide ve tıpta kullanılanbitkiler; saman ve kaba yem | 1.400 | |
| 4 | Süt ürünleri;yumurtalar; tabii bal; diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler | 1.130 | |
| 59 | Emdirilmiş,sıvanmış, kaplanmış veya lamine edilmiş dokunabilir mensucat; dokunabilirmaddelerden teknik eşya | 715 | |
| 7 | Yenilen sebzeler vebazı kök ve yumrular | 396 | |
| 65 | Başlıklar ve aksamı(şapka, kasket, koruyucu başlıklar vb.) | 269 | |
| 75 | Nikel ve nikeldeneşya | 150 | |
| 95 | Oyuncaklar, oyun vespor malzemeleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı | 100 | |
| Toplam | 8.182 | 34.002.076 |